İşte Cihad İslam Yılmaz’ın “Suriye iç savaşında stratejik kırılma” başlıklı yazısı;
Suriye iç savaşında Halep, stratejik değeri nedeniyle hem rejim güçlerinin hem de muhalif kümelerin odaklandığı esas bölgeler ortasında yer aldı. Bu üç kentteki operasyonların tarihî art planı, iç savaşın dinamikleri ve muhalif kümelerin alanda elde etmek istedikleri askeri maksatlarla şekillenmiştir.
Halep, Suriye’nin kuzey ve orta kesitlerinde kritik ilişki noktalarını oluşturuyor. İç savaşın başlangıcından itibaren rejim karşısı kümeler bu bölgelerde etkin hale gelirken, rejim güçleri de bu alanları denetim altında tutmayı öncelikli bir maksat olarak benimsedi.
Muhalifler için bu bölgeler, rejimin lojistik çizgilerini kesmek ve kuzeydeki muhalif denetimindeki alanları genişletmek açısından hayati kıymete sahiptir. Kentin doğu kısımları uzun müddet muhaliflerin denetiminde kaldı ve milletlerarası toplumun dikkatini çeken ağır çatışmalara sahne oldu. Misal biçimde, Hama ve Humus, rejimin başşehir Şam ile kuzeydeki denetim noktalarını bağlayan stratejik yollar üzerinde yer alıyor.
Muhalif kümelerin bu bölgelerde operasyon başlatmasının arkasında çeşitli nedenler yatmaktadır:
Askeri Strateji: Muhalifler, rejimin güçlü olduğu Şam ve kıyı bölgelerinin irtibatını kesmeyi ve rejim güçlerinin kuzeye erişimini sınırlamayı hedefliyor.
Siyasi İleti: Bilhassa memleketler arası arenada rejimin zayıflığını göstermek ve muhalefetin alandaki gücünü kanıtlamak maksadıyla bu çeşit geniş çaplı operasyonlar düzenleniyor.
Karşılık Operasyonları: Rejimin İdlib, Halep ve etrafına yönelik artan akınlarına bir cevap olarak bu operasyonlar başlatılmıştır.
HEDEFLER VE STRATEJİLER
Kontrol Alanlarını Genişletmek: Muhalifler, rejim denetimindeki bölgeleri ele geçirerek hem lojistik hem de siyasi üstünlük sağlamayı amaçlıyor.
Psikolojik Tesir: Rejim güçleri ve destekçilerine karşı güçlü bir bildiri vermek ve moral üstünlük kazanmak hedefleniyor.
İnsani Yardım Koridorları: Birtakım muhalif kümeler, bu operasyonlarla siviller için inançlı alanlar oluşturmayı ve insani yardım akışını sağlamayı amaçladıklarını belirtiyor.
Bu operasyonlar, sırf alandaki güç istikrarlarını değiştirmekle kalmayıp, birebir vakitte Suriye iç savaşının geleceği üzerinde de belirleyici bir rol oynama potansiyeline sahiptir.
Hama, Humus ve Halep, Suriye iç savaşında hem coğrafik hem de siyasi açıdan kritik bölgeler olarak öne çıkmaktadır. Bu kentler, hem rejim hem de muhalif kümeler açısından hayati derecede kıymetli askeri ve politik avantajlar sunmaktadır.
SURİYE İÇ SAVAŞINDA STRATEJİK KIRILMA
Hama, Suriye’nin merkezinde yer alarak ülkenin kuzey ve güney bölgelerini birbirine bağlayan değerli bir geçiş noktasıdır. Kent, bilhassa Şam’dan kuzeye, Halep ve İdlib’e uzanan ana tedarik yolları üzerinde stratejik bir pozisyona sahiptir. Bu nedenle, Hama üzerindeki denetim, lojistik üstünlük sağlamak ve kuzeydeki muhalif ilerlemelerini engellemek açısından kritik değere sahiptir.
Askeri Avantajlar: Hama’nın denetimi, rejim için kuzeydeki birliklerine dayanak sağlama imkanı tanırken, muhalifler için rejimin lojistik çizgilerini kesme fırsatı sunmaktadır.
Politik Avantajlar: Kentin düşmesi, rejimin merkezî bölgelerdeki otoritesine darbe vurabilir ve muhaliflere değerli bir moral kazandırabilir.
Humus’un Stratejik Önemi
Humus, Suriye’nin en büyük kentlerinden biri olup Şam ile Tartus limanı ortasındaki ilişkiyi sağlaması açısından kıymetlidir. Kent, hem rejim güçlerinin hem de muhaliflerin ekonomik ve askeri maksatları açısından merkezi bir rol oynamaktadır.
Askeri Ehemmiyeti: Humus, rejim için Akdeniz kıyısındaki müttefiklerinden gelen lojistik dayanağı başşehre ulaştıran bir köprü fonksiyonu görmektedir. Muhalifler için bu çizginin kesilmesi, rejimin ikmal zincirini zayıflatabilir.
Ekonomik Değeri: Humus tıpkı vakitte güç kaynakları ve endüstriyel tesisler açısından varlıklı bir bölgedir. Bu kaynaklar üzerindeki denetim, savaşın ekonomik maliyetini azaltmada değerli bir rol oynayabilir.
HALEP’İN JEOPOLİTİK POZİSYONU VE SEMBOLİZMİ
Halep, Suriye’nin ekonomik başşehri ve ülkenin kuzeyindeki en büyük kentlerden biri olarak iç savaşın en kıymetli cephelerinden biri olmuştur. Kent, hem rejim hem de muhalifler için bir sembol niteliğindedir.
Askeri Kıymeti: Halep, Türkiye hududuna yakınlığı sayesinde, muhaliflerin dış dayanak alabileceği kıymetli bir lojistik noktadır. Birebir vakitte rejim için, kuzey bölgelerinde otoritesini müdafaa gayretinin temelini oluşturmaktadır.
Politik Değeri: Halep’in denetimi, milletlerarası toplumun gözünde savaşın genel seyrini etkileyen bir zafer ya da kayıp olarak görülmektedir. Bu nedenle, her iki taraf da Halep’i kazanmak için ağır gayret göstermektedir.
Halep, sadece Suriye’nin değil, birebir vakitte Ortadoğu’nun en değerli kentlerinden biri olarak öne çıkar. Tarihi İpek Yolu üzerinde yer alan bu kent, binlerce yıl boyunca ticaretin, kültürün ve medeniyetin merkezi olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu periyodunda değerli bir ticaret ve üretim merkezi olan Halep, bugün de jeopolitik pozisyonu ve stratejik ehemmiyetiyle dikkat çekmektedir.
Halep, Suriye’nin kuzeyinde yer alarak Türkiye sonuna yakınlığıyla dikkat çeker. Bu durum, kenti hem ticaret hem de askeri açıdan kritik bir pozisyona taşır. Türkiye’ye açılan kapı olması, hem rejim hem de muhalif güçler açısından denetim edilmesi gereken bir bölge olmasını sağlamaktadır. Ayrıyeten, Halep, Suriye’nin iç bölgelerine ve başka büyük kentlere temas sağlayan stratejik yolların kesişim noktasındadır.
Halep, geçmişte Suriye’nin sanayi ve ticaret merkezi olarak biliniyordu. Kent, dokumacılık, sabun ve zanaatkârlık eserleriyle bölge iktisadına kıymetli katkılar sağlamıştır. Lakin savaş yıllarında kent büyük bir yıkıma uğramış ve bu rolünü kaybetmiştir. Halep’in tekrar denetim edilmesi, bu ekonomik potansiyelin tekrar harekete geçirilmesi manasına gelmektedir.
Halep, kuzeydeki çatışmaların merkezi pozisyonunda yer alırken, rejim ve muhalifler ortasında daima el değiştiren bir kent olmuştur. Kent üzerindeki hâkimiyet, Suriye’nin kuzeyinde ve bilhassa İdlib’deki güç istikrarlarını direkt tesirler. Ayrıyeten, Halep’i denetim eden taraf, kuzey Suriye’nin öteki bölgelerine yönelik operasyonlarda değerli bir avantaj elde eder.
Halep, Esed rejimi için “direnişin sembolü” olarak lanse edilirken, muhalifler açısından rejime karşı çabanın güçlü bir simgesi olmuştur. Kent üzerindeki denetim, hem ulusal hem de memleketler arası seviyede bir zaferin tabiri olarak görülmektedir.
Halep’in denetimi, sırf bir kent üzerinde güç kazanmak manasına gelmez; bu, Suriye’nin kuzeyinde stratejik bir üstünlük elde etmek ve milletlerarası aktörlerin dikkatini çekmek manasına gelir. Bu nedenle, Halep’in yine odak noktası olması, yalnızca Suriye için değil, tüm bölge için kritik bir gelişme olarak bedellendirilmektedir.
BÖLGESEL KRİZLERİN ESED REJİMİNE ETKİSİ
Rusya, Suriye iç savaşına direkt müdahil olarak Esed rejiminin en güçlü destekçisi haline gelmişti. Bu süreçte rejimin ayakta kalmasını sağlayan hava operasyonları ve askeri danışmanlık, büyük ölçüde Rusya tarafından yürütüldü. Lakin, 2022’de başlayan Ukrayna Savaşı, Moskova’nın önceliklerini esaslı bir halde değiştirdi ve Suriye üzerindeki tesirini sınırladı.
Rusya, Ukrayna’daki askeri operasyonlarını sürdürebilmek için kaynaklarını ve işçisini başka bölgelerden çekmek zorunda kaldı. Suriye’de konuşlu Rus askerlerinin bir kısmı Ukrayna’ya kaydırıldı. Bu durum, Suriye’deki rejim güçlerinin hava dayanağı ve lojistik açıdan zayıflamasına yol açtı. Ukrayna savaşı nedeniyle Batı’nın Rusya’ya uyguladığı ekonomik yaptırımlar, Moskova’nın dış operasyonlarını finanse etme kapasitesini büyük ölçüde azalttı. Suriye’deki askeri operasyonlar ve dayanak sistemleri, Rusya için maliyetli bir yük haline geldi.
Ukrayna’daki savaş, Rusya’nın memleketler arası arenada prestij kaybetmesine yol açtı. Moskova, Suriye’ye yönelik takviye siyasetini sürdürebilmek için hem Batı’dan hem de bölgedeki öteki aktörlerden gelen tenkitlerle karşı karşıya kaldı. Bu durum, Rusya’nın diplomatik hareket alanını daralttı.
Rusya’nın Suriye’deki askeri varlığını azaltması, Esed rejimini önemli bir biçimde zayıflatmıştır. Rejim, Moskova’nın sağladığı kritik takviyesi kaybetmesiyle birden fazla cephede mevzi kaybetmeye başlamıştır. Rusya’nın hava operasyonlarının azalması, rejimin muhalif güçlere karşı elde ettiği üstünlüğü kaybetmesine yol açtı. Bilhassa Halep, Hama ve Humus bölgelerinde rejim güçleri, muhalif taarruzlar karşısında savunmasız kaldı.
Rusya’nın alandaki danışmanlık ve lojistik dayanağının azalması, rejimin operasyonel kapasitesini büyük ölçüde sınırladı. Rejim güçleri, uyum ve stratejik planlama konusunda önemli zorluklar yaşamaya başladı.
Rusya’nın Suriye’deki varlığının azalması, bölgedeki öbür aktörlerin tesirini artırdı. Bilhassa Türkiye, muhaliflerin desteklenmesi ve bölgesel denklemin tekrar şekillendirilmesi konusunda kıymetli adımlar attı. İran ise rejime olan dayanağını artırmaya çalışsa da ekonomik krizler nedeniyle bu dayanağı hudutlu kaldı. Rusya’nın çekilmesiyle birlikte rejim, bilhassa kuzey ve orta Suriye’de denetim ettiği bölgelerde süratle mevzi kaybetmeye başladı. Muhalif güçler, bu boşluğu kıymetlendirerek birçok stratejik noktayı ele geçirdi.
Rusya’nın Suriye’deki tesirinin azalması, yalnızca Esed rejiminin zayıflamasıyla sonlu kalmamış, birebir vakitte bölgedeki güç istikrarını de derinden etkilemiştir. Bu durum, hem muhalif güçlere hem de bölgesel aktörlere yeni fırsatlar sunarken, rejimin geleceğini daha da belgisiz hale getirmiştir.
İran, bilhassa ABD’nin uyguladığı ağır ekonomik yaptırımlar ve düşük petrol fiyatları nedeniyle ekonomik olarak önemli bir baskı altına girmiştir. Bu durum, İran’ın Suriye’ye gönderdiği mali ve askeri yardımları sınırlamıştır. İran’ın Suriye’deki askeri varlığını sürdürebilmesi için muhtaçlık duyduğu finansman daralmış ve bu da rejimin Esed’e olan dayanağını direkt etkilemiştir. İran’ın ekonomik gücündeki azalma, Suriye’deki faaliyetlerini daha sürdürülebilir kılabilmek için daha az kaynak ayırmasına yol açmıştır.
İran memleketler arası alanda daha fazla yalnızlaşmış, bilhassa Batı ve Arap ülkelerinin baskıları ile karşı karşıya kalmıştır. Ayrıyeten, bölgede artan rekabet, bilhassa Suudi Arabistan ve İsrail ile yaşanan tansiyonlar, İran’ın dış siyasetini daha fazla yönlendirmesine mani olmuştur. İran’ın dış baskılar ve iç problemler karşısında Suriye’deki amaçlarını kısıtlaması, Esed rejiminin de zayıflamasına neden olmuştur.
Rusya ve İran ortasındaki stratejik uyumsuzluklar, Esed rejiminin durumunu daha da kötüleştirmiştir. Bilhassa Ukrayna Savaşı nedeniyle Rusya’nın Suriye’ye ayırdığı dikkat ve kaynaklar azalmışken, İran da ekonomik krizi ve iç siyasi sorunları nedeniyle Suriye’ye olan dayanağını kısıtlamıştır. Bu durum, Esed rejiminin dış takviye açısından giderek daha fazla yalnızlaşmasına yol açmıştır.
Hizbullah, bilhassa Nasrallah’ın liderliğinde, Suriye iç savaşında değerli bir rol oynamış ve Esed rejiminin en güçlü destekçilerinden biri olmuştur. Lakin, Nasrallah’ın vefatı ve Lübnan’a askerî birliklerin çekilmesi, Hizbullah’ın askeri kapasitesini ve bölgesel tesirini değerli ölçüde zayıflatmıştır.
Nasrallah’ın vefatının akabinde, Hizbullah, Lübnan’da artan iç siyasi gerginliklere karşılık olarak, askeri ünitelerinin bir kısmını Suriye’den geri çekmeye başladı. Bu, Hizbullah’ın, Suriye’deki stratejik varlığını ve Esed rejimine verdiği askeri dayanağı azaltması manasına geliyordu. Lübnan’daki iç güvenlik meseleleri, Hizbullah’ı kendi sonlarında daha fazla meşgul etti ve böylelikle Suriye’deki operasyonel kapasitesinin zayıflamasına yol açtı.
Hizbullah, İran’ın Suriye’deki askeri gücünün değerli bir kesimiydi. Lübnan’a kaydırılan askeri güçler, İran’ın Suriye’deki lojistik dayanağı ve müdahalelerinde azalmaya yol açtı. Bu durum, Suriye’deki İran yanlısı güçlerin daha da zayıflamasına ve Esed rejiminin dış takviye bulmada zahmet çekmesine neden oldu.
İsrail ile Hizbullah ortasında imzalanan ateşkes, Hizbullah’ın Suriye’deki güç istikrarını değerli ölçüde etkiledi. Nasrallah’ın vefatının akabinde, Hizbullah’ın Suriye’deki askeri varlığı ve stratejik tavrı değişti ve bu durum, Esed rejiminin savunma kapasitesini olumsuz tarafta etkiledi. Hizbullah’ın bölgedeki savaş kapasitesindeki zayıflama, Esed rejimi için kritik olan kuzey ve güney Suriye çizgisindeki savunma mevzilerinin zayıflamasına yol açtı. Rejimin bilhassa güney Suriye’deki denetimi, bu stratejik kayıplarla sarsıldı.
