Çin Ticaret Bakanlığından yapılan açıklamada, askeri ve sivil ikili kullanıma sahip eser ve gereçlerin ABD savunma endüstrisi üreticilerine ihracatının yasaklandığı bildirildi.
Savunma ve silah sistemlerinde yaygın kullanılan galyum, germanyum ve antimuan üzere kritik madenler ve üstün sert malzemelerin ABD’ye ihracatının, “ilke olarak” yasaklandığı belirtilen açıklamada, batarya ve yakıt hücrelerinin üretimi ile savunma ve uzay-havacılık kesimlerinde yaygın kullanılan grafitin ihracatının denetim altına alınacağı belirtildi.
Açıklamada, önlemlerin Çin’in ihracat denetim maddelerine uygun olduğu, ulusal güvenliği teminata aldığı ve milletlerarası nükleer silahlanmanın önlenmesi yükümlülüklerinin gereğini yerine getirdiği kaydedildi.
Nadir metallerin yüzde 85’i Çin’de işleniyor
Nadir metallerinin yaklaşık yüzde 70’ini üreten Çin, global sürece kapasitesinin ise yüzde 85’ine sahip pozisyonda bulunuyor.
ABD Jeolojik Araştırma Kurumu (USGS), 15 Ekim’de yayınladığı raporda, Çin’in galyum ve germanyum üzere kritik madenlerin ihracatını yasaklamasının ABD’nin gayrisafi yurt içi hasılasında 3,4 milyar dolar kayba yol açacağı ihtarında bulunmuştu.
USGS datalarına nazaran Çin, 2019 ile 2022 yıllarında ABD’nin ithal ettiği germanyumun yüzde 54’ü ve antimuanın yüzde 63’ü Çin’den alınmıştı. Çin, dünyanın galyum üretiminin yüzde 89’unu, grafit üretiminin ise yüzde 77’sini sağlıyor.
Pekin idaresi, daha evvel çip üretiminde kullanılan galyum ve germanyumun ihracatını 1 Ağustos 2023’ten itibaren kısıtlama kararı almıştı.
Öte yandan, elektrikli araç bataryalarında kullanılan grafit ve türev eserlerinin ihracatı da 1 Aralık 2023’ten itibaren müsaadeye tabi kılınmıştı.
Çip kısıtlamalarının akabinde geldi
Çin, ABD’ye yönelik adımı, Joe Biden idaresinin dün Çin’e çip dalında ek kısıtlamalar getirmesinin akabinde geldi.
ABD Ticaret Bakanlığına bağlı Sanayi ve Güvenlik Ofisi (BIS), 24 tip çip üretim donanımı ile yarı iletkenlerin geliştirilmesinde kullanılan 3 kategori yazılıma ihracat kısıtlaması getirildiğini bildirmişti.
Kısıtlamalar kapsamında ayrıyeten yapay zeka sistemlerinde kullanılan Yüksek Bant Genişlikli Hafıza (HBM) çiplerinin Çin’e ihracatı yasaklanmıştı.
Öte yandan Ticaret Bakanlığı 140 Çin şirketini “varlık listesine” alırken ABD şirketlerinin bu şirketlere ihracatını denetim altına almıştı.
ABD Ticaret Bakanı Gina Raimondo, kısıtlamaların, Çin’in çip teknolojisini ileri askeri teknolojiler ve silah sistemlerinin geliştirilmesinde kullanmasını engellemeyi amaçladığını vurgulamıştı.
Bakan Raimondo, “Kısıtlamalar, ABD’nin, Çin Halk Cumhuriyeti’nin askeri çağdaşlaşmasında kullandığı en ileri teknoloji çipleri üretme kabiliyetine ket vurmak için bugüne dek getirdiği en güçlü denetimler.” tabirini kullanmıştı.
Çin’in tepkisi
Çin, ABD’nin adımına tepki göstermiş, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Lin Cien, Pekin’de düzenlenen olağan basın toplantısında, ABD’nin ihracat denetimlerini istismar ederek Çin’i engellemeye ve bastırmaya çalıştığını savunmuştu.
Çin’in ABD’nin ulusal güvenlik kavramının hudutlarını çok esnetmesine karşı olduğunu vurgulayan Sözcü Lin, kısıtlamaların tüm ülkelerin çıkarlarına ziyan vereceğini kaydederek Çin’in, kendi şirketlerinin yasal ve yasal haklarını ve çıkarlarını korumak için kararlı önlemler alacağı bildirisini vermişti.
Kısıtlamalar, 20 Ocak’ta görevi ABD’nin 47. başkanı seçilen Donald Trump’a devretmeye hazırlanan Biden idaresinin Çin’e çip bölümünde uyguladığı kısıtlayıcı ve müdafaacı önlemlerin sonuncusu olmuştu.
Çip savaşı
Biden idaresi, ABD’nin ulusal güvenliğini tehdit edebilecek kilit teknolojilerin transferini önlemeyi, Çin ile rekabet stratejisinin merkezine koymuştu.
10 Ağustos 2022’de Biden’ın onayıyla yürürlüğe giren Çip ve Bilim Yasası, Çinli üreticilerin ileri çip teknolojilerine erişimine getirdiği kısıtlamalarla Washington’ın, Çin’in bu bölümdeki teknolojik kabiliyetine set çekme niyetini açıkça ortaya koymuştu.
ABD Ticaret Bakanlığına bağlı Sanayi ve Güvenlik Ofisi (BIS), 7 Ekim 2022’de, ortalarında Çin’in en büyük hafıza çipi üreticisi Yangzte Memory Technologies ve en büyük yarı iletken donanım üreticisi Naura Technology Group’un bulunduğu 31 şirket ve kurumun İhracat Denetim Listesi’ne alındığını bildirilmişti.
Öte yandan Lider Biden, ihracat kısıtlamalarına ek olarak, 10 Ağustos 2023’te, Çip ve Bilim Maddesi’nin kabulünün yıl dönümünde imzaladığı başkanlık kararnamesiyle yarı iletkenler ve mikro-elektronik, kuantum bilgi teknolojileri ile yapay zeka sistemlerinin olduğu üç kritik teknoloji alanında Amerikan şirketlerinin Çin’de teşebbüs sermayesi ve pay iştiraki yatırımları yapmasına kısıtlama getirmişti.
